Τα σχολικά βιβλία είναι τόσο παλιά όσο και η γραφή. Τα πρώτα γράφτηκαν στη γλώσσα των Σουμέριων (Hummel, 1988: 13). Ο Κομένιος ήταν ο πρώτος που έθεσε το ζήτημα της συγγραφής βιβλίων για παιδιά, βιβλία τα οποία οφείλουν να πληρούν το κριτήριο της επιστημονικής αλλά και της παιδαγωγικής εγκυρότητας και για το λόγο αυτό πολλοί τον θεωρούν «πατέρα του σχολικού βιβλίου» (Καψάλης & Χαραλάμπους, 1995: 124).

Το σχολικό βιβλίο περιέχει τη διδακτέα ύλη του εκάστοτε γνωστικού αντικειμένου ή μαθήματος για μια συγκεκριμένη τάξη και σχολική βαθμίδα, αναφερόμενο πάντοτε στο επίσημο πρόγραμμα σπουδών (Ξωχέλλης, 2005: 32). Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο σημαντικά συστατικά στοιχεία οποιουδήποτε εκπαιδευτικού συστήματος και σύμφωνα με έρευνες επιδρά σε σημαντικό βαθμό στη διδασκαλία και τη μάθηση (Altbach, 1991: 237). Οι εκπαιδευτικοί τα χρησιμοποιούν για να δομήσουν την διδασκαλία τους και οι μαθητές/-τριες τα αναμένουν σε κάθε μάθημα για να μάθουν από αυτά (Woodward, 1993: 115).

Το σχολικό βιβλίο βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τον/τη μαθητή/-τρια, τον/την εκπαιδευτικό, τη σχολική αίθουσα και το διοικητικό πλαίσιο, ενώ ταυτόχρονα παίζει έναν αντισταθμιστικό ρόλο σε ό,τι αφορά στις ελλείψεις και τις ανάγκες που προκύπτουν στις σχέσεις όλων των παραπάνω. Για παράδειγμα σε σχέση με τη σχολική αίθουσα, αν υπάρχουν τυχόν ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή και μέσα διδασκαλίας, αναμένεται από το σχολικό εγχειρίδιο να βοηθήσει για να ξεπεραστούν και να υποκατασταθούν (Τοκατλίδου, 1999: 35-36).