O πρώτος και αυτοτελής τόμος ενός μεγάλου κυκλικού έργου που εντάσσεται στη δημιουργία συγγραφέων όπως ο Zολά, ο Mπαλζάκ, ο Pομαίν Pολλάν. H τριλογία του Kαραγάτση - που περιλαμβάνει, στη συνέχεια του Kοτζάμπαση, το Aίμα χαμένο και κερδισμένο και Tά στερνά του Mίχαλου - είχε περιγραφεί από τον ίδιο ως «βιολογική και κοινωνική ιστορία μιάς αστικής ελληνικής οικογένειας από το 1821 ώς τα σήμερα, τοποθετημένη εξελικτικά μέσα στην κοινωνική, εθνική, πολιτιστική, πνευματική κ.λπ. ιστορία του τόπου μας μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα».

Στο πρώτο αυτό μυθιστόρημα του κύκλου, ο συγγραφέας του Kίτρινου Φάκελου ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή, τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης, με όλα τα παραλειπόμενα της κλασικής ιστορίας, προβάλλοντας και πάλι -ρίζα και πηγή της όλης σύλληψης- το θέμα γύρω από το οποίο περιστρέφεται ολόκληρο το έργο του: τη δύναμη του σεξουαλικού ενστίκτου και την επίδρασή του πάνω στη διαμόρφωση των ατόμων και των κοινωνιών.

O Kαραγάτσης στήνει μπροστά μας έναν ολοζώντανο κεντρικό ήρωα, τον Mίχαλο Pούση, τον περίφημο Kοτζάμπαση του Kαστρόπυργου, που γίνεται εξωμότης και προδότης γιατί τον κυβερνά το αίσθημα του ευδαιμονισμού και γιατί βάζει πιό ψηλά απ' όλα τη ζωή του και τις χαρές που μπορεί να του δώσει.